روش شناسی : معمولترین روش شناسی که بیشتر در آثار اولیه (فارسی، چینی) دنبال می شود، مواردی مانند زیر است:
• انتخاب موضوع نظیر اخلاق و ارزشها
• بهره گیری از آثار علمی صاحبنظران معاصر(روش فعلی و مرسوم)
• شناسایی برخی از آیات و روایاتی که بر مبنای معرفت وحیانی هویت یافته اند.
• مورد بحث قرار گرفتن این آیات و روایات در پرتو رشته های علمی معاصر
• نتیجه گیری و ارائه اصول اسلامی به نحوی که قابل بکارگیری در زمینه و بافت رشته های علمی باشد.
• ارائه پیشنهادات
به نظر می رسد تلاشهای اندکی برای توصیف انجام شده است تا راهی را که آنها باید در سازمان بکار برند ارائه دهد.
در برخی آثار مانند نعیم نصیر (1985)، ابن عمر محمد شرف الدین 1987 و قاید احمد 1995 ، بر انتقاد آگاهانه از نظریه های معاصر متمرکز شده اند. با تفاوتهایی به زمینه باشد، به عنوان دلیلی برای نظریه هایی با توصیه های غالب در کشورهای اسلامی مرتبط نیستند، اسناد داده شده اند.
اگر انسان توجه کند در اینجا به تشابه میان رویکردی که دانشمندان در کشورهای در حال توسعه برای شناسایی نظریه های موجود پذیرفته اند و یا بخشی از آنها پی برده اند مبنی بر اینکه این نظریه ها با زمینه های موجود مرتبط نیستند(با زمینه های فرهنگی اجتماعی آن کشور آمریکا)، در حقیقت این روند در برخی آثار صاحبنظران غربی هم مشاهده می شود. بطور مثال در مدیریت و تجارت بین الملل، آنان تلاش کرده اند تا زمینه های متفاوت را توصیف کنند و مدیران انگلو ساکسون را نسبت به حساسیت در برابر شرایط غالب در کشورهای در حال توسعه در زمانی که آنان در آنجا کار می کنند، حساس نمائید.
نوع معنی داری از این نوع آثار را می توان در اثر مظفر . الف. شیخ(1988) مشاهده نمود که در آن به مقایسه تطبیقی میان اخلاق تصمیم گیری در محیط های اسلامی و غربی پرداخته و احتمال رفتارهای ارزیابی مقایسه ای را ارائه کرده است. من معتقدم که این رویکرد به آثار مدیریت در اسلام، رویکردی معنی دار می باشد. بنابراین، من آن را به عنوان یکی از رویکردهای موردنظر خود در این مقاله پس این مطرح خواهم کرد.(آن را تایید می کنم)
در طول دو دهه 1980 و 1990 پایان نامه های دکتری در این زمینه هم گزارش شده است، در عین حال که آثار تحقیق دوره دکتری که قابل توجه باشد و به طور مستقیم به دیدگاههای اسلامی در مطالعات مدیریت پرداخته است اندک است، آثاری وجود دارد که موضوعات معرفتی اکتشافی در کشورهای اسلامی و سازمانهای اسلامی را در پایان نامه خود مطرح کرده اند.
یک مثال برای نوع اول مطالعه استراتژی های بازاریابی در کشورهای مصر است که موضوع پایان نامه محمد محمد گاهی 1986 است. و نمونه نوع دوم موضوع عبدالرحیم عبدالرحمن 1998 است که در باره اقدامات(روشهای اجرای حسابداری در سازمانهای اسلامی مالزی می باشد).
آثار دیگری در این زمینه وجود دارد، مانند اقتصاد اسلامی که بطور غیرمستقیم و در درجه اهمیت حاشیه ای نسبت به دیدگاههای اسلامی در مطالعات مدیریت است).
من براساس نگاه خودم در پایان این مقاله فهرستی از پایان امه های دکتری را که به نظر می رسد بیشترین ارتباط را با مطالعات مدیریت از دیدگاه اسلام دارند، آورده ام. روند مشهوری که در برخی از آثار قبلی(اولیه) مدیریت اسلامی مطرح است که نظریه های موجود را مطرح کرد یا اینکه از مدیریت معاصر اقتباس کرده اند و بعد ثابت کرده اند که نظریهای علمی روز(معاصر) یا فرضیات امروزی چیز جدیدی نیست و پیش از این در قلمرو ممالک اسلامی وجود داشته است.
من بر این عقیده ام که در عین حال که چنین رویکردهایی قابل توجیه است، بطور واقع آنها آنقدر نقش معنی داری ندارند. دلیل این امر این است که این مطالعات بندرت به فهم دیدگاههای اسلامی اضافه شده اند، جز آنکه رضایت و اطمینان خاطر مجددی به مسلمانان بدهند که مبنی بر اینکه اصول اسلامی که حدود 1500 سال قبل در جهان معاصر هم مانند نظریه های فعلی صد سال اخیر و کمتر می باشند. اگر این رضایتمندی بتواند به ضرورت جستجوی تحقیق عقلایی(روشنفکرانه) برای کاربردی کردن دیدگاههای اسلامی منجر شود، این رویکرد تا حدی می تواند مفید باشد، در غیر اینصورت فقط انحراف از آن چیزی است که در واقع باید انجام شود.
آنچه که بواقع لازم است انجام شود، حرکت به سوی زمینه موضوعات مدیریتی عمیق تر و گسترده تر است. کاوش عمیق تر مستلزم رویکرد فلسفی تر و ذهنی تر است تا مفروضات اساسی و پارادایم ها را تجزیه و تحلیل نماید. حرکت گسترده تر مستلزم پوشش دادن به تعداد بیشتری از موضوعات متنوع است که بطور خاص با جنبه های عملی مدیریت مرتبط باشند.
به این ترتیب، رویکرد دو جانبه ای در نگارش مقالات فلسفی به منظور کاوش در اعماق جنبه های مهم معرفت وحیانی اسلام لازم است. و نیز به موازات آن باید فاصله ها و کاستی های ادبیات مدیریت معاصر را در یک روند سالم مطرح کرد. از یک منظر گسترده تر تحقیقی به دیدگاه اسلامی در مطالعات مدیریت، این تحقیقات باید کار بردی بودن رویکردهایی که با نگاه عمیق تر به گذشته، آن را عمیق تر می کند(ابهام زدایی کرده و از شک بیرون می آورد).
3- علل احتمالی بی علاقگی صاحبنظران به مطالعات مدیریت اسلامی:
5- تعریف عامل :
فهرستی از برنامه ها یا اموری است که باید انجام شود. یک مورد تحقیق چاچربی برای هدایت فعالیتهای تحقیقی، آگاهی گستردعه ای در باره اولویت های تحجقیق که بازتاب نیازهای جاری و آینده می باشد. مورد تحقیق ژرسشهایی از این دست را مطرح می کند:
چگونه آنچه را که می خواهیم انجام دهیم تعیین نماییم؟
فعالیت تحجقیق ما چگونه باید هدایت شود؟
در عمل در واقع،یک عامل تحقیقی به این معنا هم می تواند باشد: به دست آوردن سرمایه های تخقیق به گونه ای که تحقیق قابل انجام شود.
در این بخش از مقاله من عوامل تخیین کننده گسترده ای از عامل تحقیق را مطرح می کنم. نقشه های گسترده، عامل تحقیق را مطرح می کند . گستره ، به عنوان حوزه تحقیق در مطالعات مدیریت از دیدگاه اسلام آنقدر گسترده و عمیق است که در یک مقاله نمی توان به همه آن دست یافت. نقشه ها، از آنجاییکه این عوامل در حد بسیار زیادی وارد جزییات نمی شوند و احتمالا نمی توانند آنطور که از یک طرح و ژرو‍ه تحقیق انتظار می رود نمی توانند وارد شوند(محیط نامریی یا حاشیه).
سرعنوان عوامل تحقیقی به شرح ذیل می باشد:
• بیانیه رسالت تحقیق
• اهداف تحقیق
• اولویت های تحقیق
• چارچوب تحقیق
• ترکیب اولویت ها و چارچوب تحقیق
• موضوعات تحفیف
• سطوح تجزیه و تحلیل
• انتخاب طرح تحقیق
• روشهای تحقیق
• چارچوب زمانی
